Cuimhní agus taighde

Joan Quinn ar dheis, ó Falls Memories. Níl a fhios agam cé a thóg é. 

Bhí mé ag caint ag Scoil Samhraidh Mhic Reachtain i mBéal Feirste ar na mallaibh mar gheall ar an phróiséas scríbhneoireachta cruthaithigh. Bhí mé ag cur síos ar an dúthbhaint atá ann idir mo thaithí phearsanta féin, an cúlra atá agam agus an scríobh. Mar shampla leis seo a léiriú don lucht éisteachta, thaispeáin mé an ghrianghraf thuas ón leabhar Falls Memories.Tá an leabhar as cló anois, go bhfios dom, ach nuair a tháinig sé amach ar dtús bhí sé ina bhronntanas Nollag fud fad an bhóthair. D'oscail mo mháthair an leabhar ag leathanach leis an phictiúr thuas.
'Ó!' ar sí, 'sin mo Mhamaí!'
Go leor daoine i mBéal Feirste, cuimhníonn siad ar an téarma 'shawlies' a úsáideann daoine sa lá atá inniu ann le cion agus meas. Ach ní hamhlaidh a bhí riamh, agus dá mba 'shawlie' thú féin nó duine muinteartha leat, ba chomhartha bochtanais agus easpa oideachais é. Bhí tú róbhocht le cóta siopa a cheannach.
Ar ndóigh, na mná íosaicme a chuaigh ag obair sna muilte agus a bhí ag tuilleadh airgid, a bhí neamhspleách, a bhí ag cur aráin ar an tábla dá muintir, ní raibh iontu ach 'millies', téarma dímheasa a leanann go dtí an lá atá inniu ann.
Sin mná duit. Damnuithe má théann siad ag saothrú airgid, damnuithe muna dtéann...

An Lónaidh

Tógadh an Lónaidh - an Pound Loney, an ceantar a spréigh siar ó Shráid an Phóna í lár na cathrach amach go dtí Bóthar Grosvenor - tógadh na tithe beaga bídeacha sin do na hoibrithe i mBéal Feirste, oibrithe a tháinig isteach ón tuath, roinnt acu a labhair Gaeilge. Bhí roinnt de na cainteoirí dúchais seo thart le mo linn, chomh fada leis na hochtóidí.
Cúis mhórtais a bhí ann na tithe seo a choinneáil glan - agus go bhfeictí thú á gcoinneáil glan. D'fheictí mná amuigh ar a nglúine gach maidin ag sciúradh leathghealaí gléghlinne thart ar an táirseach achan lá. Ag glanadh cac na madadh, na gcapall is na gcat ón lá roimhe ar shiúl...

Córas alaraim i mBéal Feirste sna seachtóidí  - agus sna blianta ag tús an chéid sin

Rud a fuair mé amach ó chuimhní mo mhuintire ar na mallaibh, nár thuig mé roimhe sin, ná gur bhain daoine i mBéal Feirste úsáid as na cláir ó na boscaí bruscair i gcúl an tí mar chóras alaraim sna naoi gcéad déaga agus sna fichidí chomh maith leis na seascaidí agus na seachtóidí. Thógtaí clár miotail ón bhosca bruscair agus bhuailtí in éadan bhalla nó in éadan cosáin é le trup callánach a dhéanamh. Rinne an raic seo daoine a mhúscailt nó rabhadh a thabhairt go raibh na péas nó an t-arm (nó na Specials) amuigh fán dúiche.

Sráid an Droichid, Béal Feirste, Blitz 1941

Tá scéal amháin in Dílis, 'Aoibhinn an Galar' a chuireann síos ar an Blitz mar a tharla i mBéal Feirste. Bhí cúpla oíche ghreannmhar sa teach againn, ag tosú leis an seanlanúin ag aontú le chéile, ag roinnt cuimhní  -  'Bhí an Limestone Road loite ar fad, nach raibh?' agus 'Na daoine bochta sin in Duncairn'. Ach an oíche ina dhiaidh sin thosaigh siad ag inse scéalta in iomaíocht lena chéile, féachaint cé acu a raibh am níos measa, nos scanrúla, níos dorcha acu le linn an Blitz. Ar an tríú hoíche tháinig m'Aint Josie isteach ag airneáil agus bhí sé ina chogadh dearg (sic) eadarthu, an scéal is mó uafáis faoin Blitz a inse.

Elizabeth O'Farrell taobh thiar den Phiarsach, 1916

Thosaigh mé isteach ansin ar na blúiríní sin den stair nach bhfuil aird tugtha orthu go dtí seo. Mar shampla den dóigh a tharlaíonn daoine bheith scríofa amach as an Táin, thaispeáin mé an pictiúr thuas den Phiarsach ag géillstin d'Arm Shasana. Ar feadh na mblianta, bhí cur síos air mar 'An Piarsach...blá, blá, blá'. Ach is léir nach leis féin a bhí sé, nó tá péire eile bróg taobh leis. Ach ní raibh ann ach bean, Elizabeth O'Farrell, agus mar gur fir a bhí ag scríobh na leabhar staire, níor measadh go raibh tábhacht le bean a lua.
Mhol mé cúpla foinse don tréimhse seo, go háirithe.
Margaret Ward (an-mhaith faoin tréimhse seo, tús na fichiú haoise, agus Béal Feirste go háirithe)
Linda Connolly 
Mary McAuliffe
Claire McGing
agus eile...

Cuardach málaí i mBéal Feirste sna seachtóidí

Arís is arís eile tá macallaí den stair fadó sa stair a bhfuil cuimhne againn féin uirthi lenár linn féin. Glacadh an grianghraf thuas sna seachtóidí, ach an ceann thíos ag tús na bhfichidí.

Cuardach fir i mBéal Feirste circa 1921

Sráid an tSéipéil, Béal Feirste, tús an 20ú chéid

Agus le linn taighde a dhéanamh don scríobh cruthaitheach, is iomaí pictiúr a thug leid dom ar shaol na ndaoine ag an am sin. Bhí siad galánta go leor thart fá Shráid an tSéipéil an t-am sin (thuas) - amharc ar na héadaí. Hataí arda agus naprúin bhána.

Mise. Seán Mac Corraidh (fear a' tí), Liam Mac Cóil

An-oíche!