Turas Ailse

Díreach in am don Lá Ailse. Seo an téacs den chnuasach véarsaíochta a foilsíodh cúpla bliain ó shin ag Coiscéim. Ní chuireann siad féin ábhar amach go leictreonach, mar sin de, seo chugaibh é..

Is í m'iníon, Siubhán, a dhear an clúdach don leabhar sin (thuas), bunaithe ar phortráid grianghrafadóra díom nuair a bhí mé beag bídeach.

Níl mé ag rá gur filíocht chruthanta atá anseo, ach is taifead fial é ar an turas a thosaigh mé i 2008 agus a shiúlaim go fóill.

Má thaitníonn aon cheann de na véarsaí thíos libh, caith cúpla pingin nó roinnt cent sa bhosca an t-am seo den bhliain ag na heagraíochtaí deonacha -  ar nós Action Cancer agus Cumann Ailse na hÉireann. Le mbur dtoil.

Turas Ailse ©

le

Réaltán Ní Leannáin

Do Mháire Ní Chéilleachair, a fuair bás le hailse, maraon le Linda, Dónall agus Carol, a fuair bás le linn mo thurais.

Agus i gcuimhne Mick Boran, a thug beatha.

Clár

Insint

Bithóipse

An bhanaltra ailse

Cairde

Gruagairí

Samhradh

Comhrá liom féin

Ar an bharda sceana

Ag siúl isteach in MacMillan

Na focla

Bearradh

Téarma nua

Folt

Tinn tuirseach

Cóisir

An bhanaltra dhána

Dubh dóite

Barda an bháis

An ceathrú hurlár

An bhrídeog

Féar úr

Earrach

An trí ní

Insint

No, no, no.

Tá an duine contráilte agat.

Níl sin sa chlann s’againne,

Na frídíní beaga bídeacha i mo chíoch chlé

Ar nós damhsóirí ag déanamh seite.

Iad sin is cúis leis seo.

 Ó… ó… ó…

Tchím é

Ar an ultrafhuaim.

Trom, tromluí trom, píosa trom

I mo chorp istigh

Loch beag dubh ar an ultrafhuaim.

Screadaíl,

Gol…

Níl aon aer sa seomra seo

Cá’il an ciarsúr…

‘’nois tá an chéad duine eile le feiceáil agam;

Gabh amach led’ thoil,

Slán, slán, a chroí, gabh abhaile le d’ualach.’

©Réaltán Ní Leannáin

Bithóipse

Aiméan do na hinnill.

Leaba in airde san aer agus staighre bheag le dreapadh,

Cíoch ar luascadh anuas.

Plaistic fuar, druil mín miotail.

Ó, amharc air sin -

Pictiúr blátha ar an bhalla

I lár na cúistiúnachta meánaoisí seo.

Ag titim i mo chodladh

Ar an leaba

Mar nár chodail mé le seachtain.

Mothaím sá beag i mo chíoch,

Tuar ar an todhchaí.

Fuil is feoil,

Scian is sceon.

Deora goirte

Don chíoch thirim

Nach mbeathaíonn a thuilleadh.

©Réaltán Ní Leannáin        

An bhanaltra ailse

‘Blah… blah, blah…’

Tá sí séimh, siúráilte

De na rudaí atá romham,

Cinnte ach cineálta,

Aingeal seo, madame na péine.

‘Blah… blah, blah’

Scian, drugaí,

Saol iarsceana,

Uilig ag sileadh ó do bheola ciúine báúla.

‘Blah…blah, blah, blah…’

‘An stopfaidh mé?

Bhfuil do sháith agat inniu?

Ar mhaith leat deoch?

Ciarsúr?’

Corp nua – bheadh sin ina sheift agam.

‘Blah…blah, blah, blah, blah…’

Níl bláth ar an aimsir,

Ná bláthú ar mo thuras,

Is mo dhroim ag dul tríd an bhalla,

Ag cúlú ón aistear atá le theacht.

©Réaltán Ní Leannáin

Cairde

Scáthán bhur ndóchais

Nó bhur n-éadóchais féin.

Sceon in bhur súile.

Buíochas le dia

Nach muide atá ann,

Nach muide,

Nach muide.

Is trua nach mise,

Nach mise,

Nach mise,

Is trua nach mise mo chairde.

Ach ní tusa a chaith, ar siad

Is muide a chaith.

Ní tusa a d’ól,

Is muide a d’ól.

Ach is mise a bhain an fómhar.

Ag iarraidh diúltú don uafás.

Caoineann siad,

Imíonn siad,

Tost.

©Réaltán Ní Leannáin

Gruagairí

Salon beag béal dorais,

Gan cappucino, gan só.

Seanphlaistic is péint aosta,

Scátháin gan framaí.

Beirt mhuileach á reachtáil,

Geabach, giodalach, cabaireach.

‘Cad a thug ort an liath a cheilt aige seo?’

‘Athrú intinne’ ar mise,

Go bog, ciúin, i gcogar.

‘Agus cén dath?’, an dathchlár ar láimh.

Fút féin a fhágaim é, a mhuileach bheag.

Agus cíorann sí mo ghruaig agus cíorann sí mo scéal

Amach as m’intinn mheilte, bhrúite,

Agus tagann na scéalta acu siúd…

Deirfiúr a d’aimsigh cnapán agus a fuair leigheas.

Máthair mhór a d’aimsigh cnapán agus a fuair bás.

An mhuileach eile lena cnapán gan dochar,

Ina luí go ciúin sochar ina cíoch-sa féin.

‘Seo, leag lámh air, ní chreidfidh tú chomh mór is atá!’ ar sí,

Ag tarraingt mo lámh mharbh thar a brollach te teolaí

Go dtagann na méara faiteacha ar an chnapán mhór.

Gan trua gan taom,

Le dóchas is dúchas,

Cíorann siad líon idir eadrainn.

Agus luíonn mo chluasa siar faoi shó,

Ag ligint don taoide scéalaíochta éirí

Ina rabharta thar chluasa agus intinn.

Ag cuimilt croí,

Ag ciúiniú intinne…

Mo bheirt mhuileach cois cuain.

Mo bheirt aingeal óg aduaidh.

©Réaltán Ní Leannáin

Samhradh

Donostia, Bilbo, León, Maidrid,

Barcelona, Santiago, Quepos, Riaza.

Dúthracht maidine, geabaireacht is clabaireacht,

Spraoi oíche, vino, ceol is gleo,

Siesta idir eadarthu…

Boladh toitíni ar na sráideanna cúnga teo,

Talamh ruathirim, rósta, deataithe,

Bearrtha ag an samhradh, ag fanacht ar an fhómhar.

Cuimhní anois ar shamhraí eile…

Ag amharc amach ar scamaill liatha,

Ag cur cluasa le trost na fearthainne,

Samhradh seo na hailse,

Samhradh seo na hÉireann.

Ach bíonn dealán idir na ceatha -

Glórtha geala leanaí,

Naíonáin ag gáire sna gáirdíní cúil,

Gasúir ag scairtigh ar a chéile ar an tsráid,

Girseacha ag aithris is ag súgradh le téad ar an fhaiche.

Éist leo agus cuirfidh siad suaimhneas ort,

Samhradh ar an tsráid i mBaile Átha Cliath

Deireadh seachtaine sna cnoic

I dteaichín i gcuideachta madadh rua is piasún.

Ceiliúr colúr ag déanamh damhsa mall ar an díon,

Abhainn ag monabhar amuigh,

Tine ag spréachadh istigh,

Siosarnach na bpáipéar Domhnaigh,

Boladh caife.

Samhradh i gCill Mhantáin

Abhainn chaismearnach,

Crainn ag osnaíl,

Piasún ag cleatráil,

Péacóg ag lúlú,

Madadh rua faoi chrann,

Luchóg mhór faoi dheifir,

Spéir ghlan, spéir gheal,

Samhradh in Éirinn.

©Réaltán Ní Leannáin

Comhrá liom féin

Níl an ceann seo ach trí sheachtain d’aois…

Bhí an ghrian ag soilsiú an lá a cheannaigh mé é seo…

Aon uair amhain a chaith mé an gúna seo…

Rinne an ceann seo dualgas dom sa Spáinn agus sa bhaile – nuair a tháinig an ghrian chugainn – tá sé seanchaite…

Ach is beag orm á chur sa mhála plaisteach dubh…

Thaitin an ceann seo leatsa ariamh…

Níor chaith mé an ceann seo go fóill, fiú,

Bhí mé ag fanacht ar an ócáid speisialta…

Siosarnach an mhála

Ag ceilt suaitheadh mo chinn.

Ag caitheamh amach mo chuid éadaigh

An oíche roimh dhíchíochadh.

©Réaltán Ní Leannáin

Ar an Bharda Sceana 

Gol na gcíocha gearrtha.

Caoineadh ciúin sa dorchadas.

Linn féin.

Gan chéile,

Gan chlann,

Gan chúram,

Muid féin lenár machnamh dorcha,

Gruama.

Ar leathchíoch,

Ar ainchíoch,

Nó ag fanacht

Ar an scian.

Siúracha siúráilte

Ag dáileadh piollaí suain,

Nach ndéanann feidhm

Don imní ná don chumha.

Ní dhéanfaidh faic feidhm anseo

Ach am.

©Réaltán Ní Leannáin

Ag siúl isteach in MacMillan 

Cos, cos eile, a haon, a dó.

Cos, cos eile, a haon, a dó.

Siúil,

Siúil,

Siúil, a rún,

Isteach san ionad ailse.

Ach níl mé tinn, a haon, a dó.

Níl rud ar bith cearr, a haon, a dó.

Níl,

Níl,

Níl, a rún.

Isteach an doras gloine.

Deor, deor eile, a haon, a dó.

Deor, deor eile, a haon, a dó.

Preabadh croí,

Preab,

Preabadaigh,

Cluasa bodhraithe le heagla

Anáil isteach, a haon, a dó.

Anáil amach, a haon, a dó.

Isteach,

Amach,

Isteach amach,

I lár an tsaoil seo go gasta

Deora troma, a haon, a dó.

Guth gan ghlór, a haon, a dó.

Ciúin,

Ciúin,

Ciúin, a rún.

Anseo i dteach na hailse

Súile séimhe, a haon, a dó.

Lámha lácha, a haon, a dó.

Glórtha cneasta, a haon, a dó

Seo, seo, seo…

Seo, seo, a rún.

I dteach na hailse feasta.

©Réaltán Ní Leannáin

Na focla

’Tá mé ag smaoineamh ort…’

’Tá tú i mo phaidreacha…’

‘Má thig liom rud ar bith a dhéanamh duit…’

I gcroílár an dorchadais

Agus tadhall láimhe de dhíth,

Nó barróg,

Nó focal caoin,

Tá níos mó ná focla de dhíth,

Agus mé ag breathnú aníos

Trí cheobhrán an chemo.

‘Táimid tuirseach faoi seo,

Tá tú tamall as ár láthair.

Déanaimis dearúd duit

Go dtaga tú ar ais chugainn beo.’

Nó leanann an saol,

Ní fhanann an saol

Ar mhaille an tinnis.

Tá rudaí le déanamh,

Tá borradh le faobhadh,

Acu siúd i measc na bhfollán.

Chreid mé sna focla,

Ach bhí mé meallta.

Níl am le spáráil ag an lucht corpshaibhir,

Ag an drong mórfhuinnimh,

Ag an dream lánsaoil.

Agus dílleachtaí na drochshláinte,

Bímis beo ar na focla -

Comhbhrón...

Rath Dé ort…

Tharla sé don bhean eile seo…

Beidh sé dian ort…

Beidh sé dian ort …

Beidh sé dian ort…

Agus tá.

Agus bhí.

©Réaltán Ní Leannáin

Bearradh 

Ribí nimhneacha

Ag titim go fras

Ina bpunainn,

Leisc roimh an bhlagaid

Ag iompú ina leisc

Roimh an bhlaosc phianmhar nimhneach.

Níl ailse orm

Nuair atá me ag caint le daoine.

Bhí ailse ionam

Gur ghearr siad amach í,

Gur chuir siad ceimicí ina háit,

A rinne tinn mé,

A dhéanfas tinn mé tamall eile,

Go cionn tamaillín.

Ach tá an saol gearr

Agus imeoidh an mhúisc seo

Agus beidh mo shaol gearr ar ais agam.

Ribí ar an urlar,

Carn beag

In onóir na sláinte.

An rasúr

Ag sciorradh,

Ag cur deiridh

Le ré na flúirse.

Fómhar bainte

Snip.

daoine ag siúl ar an tsráid,

gan an dara spléachadh.

Snip.

daoine ag caint liom mar a bheadh duine fásta ionam.

Snip.

daoine ag plé liom go réchúiseach.

Snip.

ag siúl i measc daoine go hanaithnid.

Snip.

mo shaol mar a bhí.

Snip.

Ach seo mise go fóill,

An mise a bhí ann roimhe,

An mise a dhéanann dinnéir réidh don chlann,

a dhéanann liostaí don siopadóireacht,

a ghlanann an folcadán,

a níonn is a thriomaíonn éadaí,

a bhronnann barróg ar an mhadadh,

a chuireann an cat ag crónán le cuimilt,

a thugann comhairle do na daoine óga

(Cuma an éisteann nó nach n-éisteann).

Ach ní ise atá ann anois i súilibh dhaoine,

Ach an duine eile sin…

An duine tinn.

An bhean bhlagaideach.

Méara páistí agus súile móra dhaoine móra

Ag díriú ar an chuid is lú

Den mise.

©Réaltán Ní Leannáin

Téarma nua 

Spleodrach scléipeach,

Buacach béalbhinn,

Fuinneamh ó thóin go cár!

Ag beicíl,

Ag screadaíl,

Lán óil

San oíche,

Ag lonnrú i gcéin

Faoi bhun mo neid.

Beag an bhearna an téarma seo

Idir scáth an bheatha is báis,

Nó  mar sin is léir,

Is mé faoi leigheas

A mharaíonn idir chara agus namhaid.

Leigheas lán nimhe,

A sciobann dóchas,

A nochtann feoil bhlagaideach bhán.

Is iad siúd nach fios,

Beag beann, ar bís,

A mbliain faoi bhláth.

Ná feoitear!

Blianta eile is mise

A chumfadh cumann,

A chruthódh caidreamh leo,

De lá glé geal, sa rang.

Ach ní hann an tráth seo domsa,

Ach éisteacht le fuadar na hoíche

Is cuimhniú ar laethe a bhí.

©Réaltán Ní Leannáin

Folt 

Tá folach mo náire imithe,

An folt a chlúdaigh m’anam ón domhan mhór.

Folt ar chaith mé airgead air,

Folt ar chaith mé cúram air,

Folt a ndearna mé neamhaird air,

Is anois tá sé imithe.

Mo nochtú go smior,

Comhartha galair doshéanta,

Bratach ar foluain don trua agus don eagla.

Sciorrann súile uaim go faiteach,

Aiféaltas roimh mo náire,

Náire a chlúdaím

Le nach leáfaidh m’anam

Amach tríd an chraiceann bhándearg

Agus síos tríd an ghág sa chasán romham.

Is tá bréagfholt ina áit.

Folt níos finne.

Ribí díreacha.

Gan breac ar bith ann.

Agus stráinséar i gcónaí foirfe

Ag stánadh orm ón scáthán amach.

Agus coinním súil amach

Do na bréaga eile

Ar an tsráid...

Ag stad an bhus...

I siopaí...

Folach náire a théann anamacha dhaoine eile

Agus a chuireann stop leis an stánadh,

Le ceisteanna leanaí,

Le fearg ár bpáistí,

Le teitheadh fir,

Le fáisceadh ban,

Le deora carad.

©Réaltán Ní Leannáin

Tinn tuirseach 

Thréig siad mé nuair a d’éirigh me tinn,

Thréig siad mé roimh an tsamhradh

Is ní fhacthas iad ó shin.

Thréig siad mé don obair,

Don chuideachta is don dua.

Thréig siad mé le leithleas,

Le faitíos is le trua.

Ní dóigh leo siúd gur tréigint é,

Iad siúd i lár dhaoine fós.

Ní thuigeann siad an oíche bhalbh

A thugann drud on doras.

A saol lán fuinnimh,

Saol lán craic,

Cuideachta, tae is daoine.

Sa seomra foirne,

Sa seomra ranga,

Ag tabhairt amach do pháistí.

Is mé féin?

Leisc mo lámh a chur in airde,

Tréan eagla i mo chroí,

Ar fhaitíos go bhfaighidh mé freagra mícheart

Ó lucht m’iarshaoil,

Lucht sláinte.

©Réaltán Ní Leannáin

Cóisir

‘Nach iontach gur tháinig tú’

‘Goitse, tá a fhios agam faoi seo, bhí sí ar mo mháthair…’

‘Tá do ghruaig go halainn!’

‘Tá tú an-mhaith teacht.’

‘Cogar, tuigim do do chás, tharla sé do mo mháthair mhór…’

‘Tá do ghruaig go hálainn, is maith liom an dath!’

Agus nach maith gur tháinig an cailín óg ólta

Gan aithne orm

A mhol mo ghruaig álainn-se

Agus a labhair faoi judo

Is faoi pholaitíocht

Agus nach ndearna tagairt don ghalar

Mar ní raibh a fhios aici.

Agus shíl sí go raibh mo bhréagfholt go hálainn.

©Réaltán Ní Leannáin

A bhanaltra dhána 

Labhair liom,

Ná hinis.

Éist le m’fhocail,

Ná hordaigh.

Tá a fhios agam,

Tá tú tuirseach,

Cantalach.

An dís againn faoi bhrú, mar sin

Drugaí dáilithe agat.

Trí huaire sa chathaoir uilinn,

Línte ar snámh amach asam,

Nimh ag sileadh isteach,

Deor ar deor.

Agus tusa, a altra, an t-íospartach.

Cinnte.

D’fhill mé abhaile gan chuimilt,

Gan chiúiniú, gan chomhairliú,

ach do chantal i mo chluasa.

Aingeal, mo thóin.

Fearg i mo chroí

Ag siúl tríd an fhearthainn,

Samhradh seo na fliche...

B’é sin atá ag cur isteach ort?

Do do dhéanamh neamhairdeallach?

Ná bac leis an chlaochló aimsire,

Tá fadhbanna níos measa ann,

Níos troime ná na deora

Ag titim ar do cheann.

©Réaltán Ní Leannáin

Dubh dóite 

Dubh dóite, dubh dóite, dubh dóite, dubh dóite,

Dubh dóite, dubh dóite, dubh dóite,

Le lianna, le haltraí, le ceisteanna liachta,

Le ceisteanna pearsanta, le ceisteanna dobhránta,

Comhrá chun mé a mhealladh a chaint

Le go measfaidh siad m’fhonn agus mo spion.

Dubh dóite, dubh dóite, dubhdóite.

Agus an tost beag

Sula ndéantar iarracht ar m’ainm.

Léimim isteach ann, chun iad a shábháilt

Ón taoide guta is consan neamhghnáthach.

Chomh maith agam bheith ar an ghealach.

Ach seo mé i mo bhaile dhúchais.

Dúdóite, dúdóite, dúdóite,

Dubh dóite leis an chomhrá síoraí céanna

Nuair a chluin siad an tuin i mo ghlór

‘Cérb as thú ó dhúchas….’ a deir na hUltaigh seo liom.

‘Anseo’ a deirim, Ultach eile, ar ais leo.

Sula lainseáilim bád scéal mo bheatha…arís….

Gearrtha agus gonta go dtí go bhfuil se ina churach.

Dubh dóite, dubh dóite, dubh dóite.

Dubh dóite leis na lipéid bheaga

A chuirtear ar gach rud.

B’é seo mise, i ndeireadh na dála?

Ainm, seoladh agus dáta breithe?

Dubh dóite, dubh dóite, dubh dóite!

Dubh dóite den tinneas,

Dubh dóite den leigheas,

Dubh dóite den liachoinne.

Ag fanacht leis an lá

A mbeidh saol ar ais agam.

Ag fanacht leis an lá

A mbeidh deireadh leis an phríosúntacht...

Agus nach gá an curach a bhreith liom.

©Réaltán Ní Leannáin

Barda an bháis 

Geonaíl ón leaba ag sleamhnú aníos,

Macalla a dhéanann bean eile thíos.

Mionrud le socrú ar mo chorp teann téagair,

Mórbhás ag teacht chuig an bhean faoi léigear.

Screadaíl sa phasáiste,

Othar nó gaol?

Caoineadh nó pian,

Géilleadh nó gabháil?

Agus mé im’ oileán beag solais go soineanta,

Ag fanacht ar chóiriú mo bhindealáin bhig shuaraigh,

Faitíos is eagla orm

Is mé i láthair an bháis.

Shíl mé gur thuig mé cás seo an tinnis

Ach a mhalairt atá fíor.

Ag súgradh ar an imeall atáim,

I gcomórtas le mórthrodairí na hailse

Atá i ngleic leis an chath i ndáiríre

Ar bharda seo an bháis.

©Réaltán Ní Leannáin

An ceathrú hurlár 

Tip-tap, tap-tap

Tapataí tap-tap

Tap, tap.

Sálaí arda ar phlainceanna adhmaid

San árasán

Ar an urlár thíos fúm.

Tip-tap, tap-tap

Tapataí tap-tap

Tap, tap.

Faoileán ag dul ar strae

Ag m’fhuinneog ar an cheathrú hurlár.

Monabhar maol

De lá is d’oíche

Agus cloigíní dorais

Thíos.

Agus mise i mo shuí

Ag stánadh ar dhíonta

is ar shimléir,

Ó m’uaigh ar an cheathrú hurlár,

Is mé ciúin.

Gan ghíog,

Gan bhorradh.

Tip-tap, tap-tap

Tapataí tap-tap

Tap, tap.

Éadóchas agus uaigneas

San árasán ar an cheathrú hurlár.

©Réaltán Ní Leannáin

An bhrídeog 

A aoi, a aoi, a aoi na dífháilte,

Blaoscaideach, blagaideach, míchompord, ó.

A aoi, a aoi, a aoi na mí-ailse,

Ná tarraing do mhí-ádh

Ar mo bhainis, ó

A bhrídeog, a bhrídeog, ar mhill mé do lá-sa?

D’éirigh mé amach as mo bhosca-sa, ó.

A bhrídeog, a bhrídeog, ná hamharc i mo threo-sa,

Is guí le do dhia

Bheith folláin go deo.

A theaghlaigh, a theaghlaigh, ní maith libh mo bhlagaid,

Go faiseanta, paiseanta, fionnuar-sa, ó.

A theaghlaigh, a theaghlaigh, ná hamharc ar mo chás-sa,

Ar eagla na heagla

Go scriosfainn an só.

A mhuintir an bhainis, bainig’ sult as an oíche,

Taitneamh is aoibhneas is tairbhe, ó.

Ní taibhse go fóill mé,

Ní cúis fós bheith buartha,

Ní corp mé, ná baol air, a lucht ragairne, ó.

©Réaltán Ní Leannáin

Féar úr 

Féar úr ar an pháirc bhán bhog

Ag luascadh le gach siorradh beag gaoithe.

Comhartha den nua,

Dóchas don todhchaí.

Corr-ribí isle ag gobadh aníos.

Bearnaí le líonadh

Idir bheag is mhór

Air seo, mo chloigeann bocht.

Ribí ar ladhra,

Cúis lúcháire.

Rud chomh gnáthúil

A bhí in easnamh le fada,

Ag pilleadh le crá a thuar,

Ach a mhalairt an iarraidh seo,

Áthas.

Ísliú feirge,

Ardú brí,

Bláthú anama.

Ar ais,

Faoi dheireadh.

Leanann na deora leo

Ach is deora eile anois iad

Gan nimh iontu

Ach iad goirt

A sheolfas an curach amach chun na farraige móire

Faoi dheireadh

©Réaltán Ní Leannáin

Earrach 

Grianstad sroichte,

Súlach ag pilleadh.

Earrach mo choirp

I ndiaidh geimhreadh na feirge

Is an ghoil.

I ndiaidh fásach an leighis

Tá dealán an tsláinte

Ina thuile arís.

Grianstad sroichte,

An folús á líonadh.

Súlach ag pilleadh.

Earrach mo choirp

Faoi lánseoil anois.

©Réaltán Ní Leannáin

An trí ní 

An trí ní is ansa leis an duine tinn:

Barróg chionmhar,

Leigheas fíochmhar,

Mionchuairt mhinic.