Dul chun cinn

Bhí mé istigh san ospidéal Dé Chéadaoin. Thug siad na drugaí domh, na cinn deasa.Thug siad rabhadh domh ag gabháil abhaile domh - ná tiomáin, ná hól alcól, ná sínigh aon rud tabhachtach. Ar ndóigh, sílim gur cheart rabhadh eile bheith ann sa lá atá inniu ann - ná cuir aon rud amach ar mheán leictreonach a mbeidh aiféala ort fá dtaobh de nuair a bheas tú stuama arís.

Seo an dara huair istigh le cúpla mí anuas gur thug siad na drugaí deasa domh. Fágann an cheamo a rian ar an chorp. Ach sin an saol - agus  caithfear gabháil i ngleic leis.

Bhí rud amháin athruithe ó bhí mé istigh ón uair dheiridh, áfach, agus is mé féin a d'athraigh é. Chuir siad crios beag dearg thart ar an lámh leis an limféidéime. Séard a bhí sé ag rá le lucht an ospidéil ná 'Ná bain leis! Ná cuir cufa brú fola air seo! Ná sáigh biorán ná instealladh ná aon rud eile isteach san fheoil seo!'

An fáth? Nuair a bhí mé istigh i Meán Fómhair, mhúscail mé agus bhí cufa brú fola ar an láimh. Stróc mé uaim é agus iontas an domhain ar an altra.
'Limfeidéime,' a dúirt mé léi. ' Tá sé sna nótaí. Cuir an cufa ar an chos.'
Rud a rinne sí, gan focal aisti. Faoin am seo bhí an lámh ataithe agus ní rachadh an lámhainne orm ag gabháil abhaile domh. Dúirt mé leis na banaltraí é ach ar ndóigh ní raibh duine ar bith ag teacht trasna lena phlé liom. Nuair a tháinig an dochtúir chugam, bhí mé leath i mo chodladh go fóill ach fios maith agam go raibh an bhanaltra ag hoveráil ag gualainn an dochtúra go neirbhíseach.
'Fág go fóill é,' a dúirt mé liom féin, 'beidh lá eile ag an bPaorach agus tá an Paorach seo ard go maith ar na drugaí...deasa...seo...'
Mar a deirim, nuair atá na drugaí istigh, bíonn an chiall amuigh.

Cibé ar bith, phléigh mé é leis an dochtúir nuair a bhí athbhreithiú á dhéanamh. Sé seachtaine ina dhaidh sin. Bhí mé deas múinte leis, ach thaispeáin mé dó an lámh a bhí - atá go fóill - ataithe thar mar is gnách. Rinne sé nóta de láithreach. Dúirt mé leis nach leithscéal ná lochtú a bhí uaim ach athrú. Tá gach dóchas (dóchas??) agam go mbeidh mé isteach agus amach as an ospidéal céanna sna blianta romhainn. Bhí protacal uaim le nach dtarlódh sé arís.

Et voilà. Crios beag dearg Dé Chéadaoin. Jab déanta.

Ní hé go raibh mé ag súil le córas bheith i bhfeidhm acu chomh gasta sin. Bhí 'lymphodema...no cuffs.... no needles...' scríofa suas síos an géag agam le dúch dubh. Simplí. D'oibir sé leis an histeareachtóime, d'oibreodh sé arís...

Bindealú, Lá 2

Bhuel, ar ais isteach liom inniu. Mo mhála bheag bindealán faoi m'ascaill, mar nach bhfuil bindealáin ann sa chlinic limféidéime. Agus nach maith an rud gur chuir mé uachtar maothóra orm roimh ré? Mar...tomhais?...níl aon mhaothóir ag an chlinic. Surprise!!!

ó, na bindealáin, na bindealáin...

An t-am sin den bhliain arís. Trí sheachtain de bhindealú ag síniú amach romham. Trí sheachtain nuair nach féidir liom taisteal a dhéanamh, obair tí a dhéanamh (!) agus trí sheachtain nuair atá an saol an-chúng ar fad. Am bindealaithe.

Chuaigh mé síos inniu chuig Ospidéal San Shéamais agus chuaigh mé isteach chuig an fhisiteiripeoir. Agus rinne sé measúnú ar an lámh agus an sciathán  - feabhsuithe mar gheall ar an obair curtha isteach ag Cumann Ailse na hEireann agus Coach Murphy.
Ansin mhínigh se nach bhféadfadh sé tosú ar an bhindealú inniu mar nach raibh na bindealáin chuí aige...an mbeadh aon cheann fágtha agam féin sa bhaile ón uair dheireanach?.....

Mil don anam

Thart fán Nollaig bhí mé istigh ag an phoitigéir cois m'oifige i mBéal Feirste ag ceannach rudaí thar an chúntair nach féidir a fháil gan oideas dochtúra ó dheas - Voltarol (difene), Co-codamol, piollaí truise... Is mó is fiú do mo chuid comharsana liosta a thabhairt domh ná caoga euro a thabhairt don dochtúir, roimh táille poitigéara agus praghas an droga féin sa siopa.

Cibé ar bith, sin mé ansin le mo liosta, agus ansin tugaim faoi deara bosca ar an chúntair le stáin bheaga bhídeacha agus Gaeilge scríofa orthu 'Mil Béalghrá'. Balsam beola déanta le hábhar nádúrtha a bhí ann. Chuir sé iontas orm teacht ar Ghaeilge ar Botanic Avenue, agus cheannaigh mé ceann do m'iníon.

Tá sí ag iarraidh an stuif céanna ó shin, agus cúpla lá ó shin chinn mé a fháil amach an bhfuil rud ar bith acu don chorp a bheadh inúsáidte agam féin don limféidéime. Úsáidim uachtar 'Elave' de ghnáth, déanta in Dún Dealgan, gan parabens ná SLS, ach úsáidim neart uachtair agus ba dheas an t-airgead a rannadh thart ar an tír.

Chuir mé scéala fiosraithe chuig Mil Íocshláinte agus chuir siad freagra ar ais -

A Réaltan Míle buíochas as r.phost a chur chugainn. Maidir leis an cheist a bhí agat, ta Spéirbhean 'Simplí' nua a glacadh amach againn faoi láthair agus tá sí ann do mhná a bhfuil craiceann íogair acu, mar atá lenár dtáirgí uilig beidh gach oideas ann 100% nadúrtha ach ní bheidh bláthóla nó ábhar cumhrachta. Ba choir go raibh sé amuigh i gceann coicise.

Beidh mé ag baint triail as.

siúl agus traenáil

Tá an aimsir go hálainn faoi láthair, agus fonn siúil ar gach duine. Tá mé ag leanstan liom le Coach Murphy ó Chumann Ailse na hÉireann, ar ndóigh. Táimid ag siúl agus sa mhullach air sin táimid ag tosú ar thógail meáchan chomh maith. Phléasc mo mhac amach ag gáire nuair a chuala sé é seo. Mamaí bheag rámhar ina schwarzenegger. 'Cén meáchan a thógann tusa?', ar sé. 'Buidéal plaistic uisce in gach lámh' arsa mise....gáire....''dhá chéad uair'....stop an gáire.

Tá an bhean seo, Marie Murphy, ina saineolaí ar aclaíocht agus mná le hailse. Thosaigh sí i Meiriceá, áit ar chaith sí na blianta fada, agus tá sí ar ais anois i nÉirinn. Níor mhaith liom íoc as na seisiúin seo mar bheidís an-daor ar fad, tá mé ag déanamh, agus tá mé fíorbhuíoch go bhfuil siad saor in aisce ón Chumann.

Tá siad ag iarraidh an clár a leathnú amach ina am féin ar fud na tíre, agus molaim é. Tá sé deimhnitheach agus tá sé de dhíth. Tá sé bunaithe ar thaighde a léiríonn go gcaithfidh mná a raibh ailse cíche orthu a gcuid corp a chur ag obair go gníomhach thar leibhéal áirithe, sa dóigh is go laghdófar an seans go dtiocfadh an ailse ar ais. Ach lena chois sin, tá an obair-i-ngrúpa taitneamhach, spreagúil agus lán craic.

Bhí faitíos orm go dtiocfadh claochló ar an limféidéime leis na meachain, mar ní mholtar duit aon mhórmheáchan a thógáil, ach 'so far, so good'! Agus na mná a rinne an clár píolótach anuraidh? Tá siad anois ag rámhaíocht - fiú an lucht limféidéime!

Ok, caithfidh mé imeacht anois. Tá siúl an lae inniu le déanamh agus níl fonn orm éisteacht le Coach Murphy tabhairt amach domh...

Limféidéime

Bhí mé ag an dochtúir ar na mallaibh le mo chuid cógaisí a athrú ó Tamoxifen (hot flushes, sceadamán nimhneach i gcónaí, éirí níos ráimhre, pianta sna cosa, drochbhlas sa bhéal i rith an ama) go hExemastane (??? pianta sna cosa, ach cá bhfios cad eile. Beidh fadhb agam leis an mheácan, cinnte , mar gur stéaróideach atá ann.)

Bhí sí ag dul tríd na nótaí agus ar sí, 'ó, agus an limféidéime, caidé mar atá sí ag teacht ar aghaidh?'

'OK,' arsa mise.

'Just ok?' ar sí

Bhain sé geit asam. Ní ulpóg ná slaghdán ná triúch ná aon rud eile a d'imeodh le linn ama a bhí ann. Is rud í a bheadh agam i gcónaí. Láimhseáil atá i gceist, ní biseach.

Ach bhí sí óg, mar dhochtúir. Agus lig me di.

'Ar nós diaibéiteas mo mháthara, a dhochtúir, beidh sí agam i gcónaí. Tá glacadh agam leis sin' arsa mé.

Agus caithfidh mé glacadh leis. Bhí me ag cuartú eolais don Exemastane agus chuaigh mé go fóraim Amoena. Tá catalóg ann d'fho-éadaí do mhná a raibh díchíochú acu, ach sna fóraim tá eolas ar eispéireas na mban sa reimse seo. Is catalóg ar an éadóchas é, cuid mhaith de, agus bí cúramach má théann tú a léamh. Léigh idir na línte - an é an t-éadóchas atá ag cruthú na faidhbe nó an leigheas? Ach tá eolas ann nach bhfaighidh tú ar an bhileog eolais sa bhosca cógaisí. Úsáideach.

Níl an t-éadóchas céanna orm féin, in ainneoin is go bhfuil mo chorp tugtha don dúlagar. Ní bhaineann an ceann amháin leis an cheann eile. Agus tá fear cineálta agam.

Ach bím cúramach agus mé ag surfáil. Tá deora go fras amuigh ansin, agus ní gá do chuid féin a chur leo.

Limféidéime

Réidh le scian, réidh le chaemo, beagnach réidh le radaiteiripe. Agus ansin thosaigh an lámh gan faireoga limfe a dh’at. D’éirigh na méara ramhar, ina n-ispíní beaga. Agus ní raibh mé in inmhe forc ná scian ná spúnóg a thógáil, ná mála a iompar, ná dorn a dhéanamh.

Limféidéime a bhí orm, bail a thagann ar go leor ban – agus fear a mbaintear na nódanna limfe amach ar chúis ailse. Níl aon bhealach amach ag an sreabhán limfeach a chothaíonn an corp sa lámh áirithe sin, agus cruinníonn sé ann. Is gá é a dhíbirt le fisiteiripe, le fisiteiripeoir ar dtús, agus ansin le cleachtadh féinréimis sa bhaile agat féin.

Tuigeann na fisiteiripeoirí a bhaineann le limfeidéime an bhail atá orainn. Fuair mé bindealú ar leith ar feadh sé seachtainí leis an at a laghdú. B’ionann le mumaí mé gach lá ar feadh na seachtainí sin. D’oibir stuif darb ainm ‘kinesiotape’ liom go mór – téip speisialta a bhogann an sreabhán níos tapúla ná na bindealáin leo féin.

Á scríobh an t-alt thuas, cuireann sé cuma shimplí ar an bhail seo. Ní hamhlaidh atá. I ndiaidh dul faoi lámh dhochtúirí ar feadh tamaill fhada, bhí mé traochta idir chorp agus intinn. Bhí mé ag súil le deireadh leighis agus sos beag ó lucht leighis. Ach síníodh an tréimhse , agus ní amháin go raibh cíoch in easnamh agam don chuid eile de mo shaol, ach bheadh gá le freastal ar fhisiteiripe go rialta don chuid eile de mo shaol. Bheadh réimeas leasa i bhfeidhm don chuid eile de mo shaol.

Bheadh deacrachtaí agus teorann agam leis an raon ruda a bhféadfainn a dhéanamh leis an lámh chlé don chuid eile de mo shaol.

Agus bheadh muinchille agus lámhainn mháinliach speisialta le caitheamh agam gach lá don chuid eile de mo shaol, maraon le bindealán gach oíche.

Bheadh comhartha feiceálach orm le cur i gcuimhne domh go raibh ailse orm don chuid eile de mo shaol, agus meabhrúchán soiléir do gach duine eile go raibh mé faoi mhíchumas, don chuid eile de mo shaol.

Tá dochtúirí fíoraineolach don chuid is mó ar limféidéime go fóill. Chuaigh mé chuig G.P. ag cuartú go gcuirfí chuig seirbhís fisiteiripe mé nuair a thosaigh an limféidéime ar dtús, ag míniú dó: 1. Bhí nódanna ar iarraidh. 2. Bhí na méara ag at. 3. Seans gur limféidéime a bhí ann. Chroith sé a cheann, ag rá go raibh mé meallta. Agus níor thagair sé aon chomhairle eile domh.

Ach go raibh na banaltraí cích ann ag an taobh eile den ghuthán bheinn san fhaopach ar fad ar fad, mar níor éist na dochtúirí liom.

Dar le G.P. eile, ní mhairfeadh an míchumas ach roinnt blianta mar go bhfeidhmeodh na nódanna eile ar dhóigh níos éifeachtaí taobh istigh de thréimhse, agus bheadh deireadh le mo chuid bindealán. Dar le dochtúir eile, d’imeodh an t-at i ndiaidh tamaill (…cá háit?). Agus mé ag trácht ar na comhairlí seo leis na fisiteirpeoirí san ionad ailse, bhí siad idir gol agus gáire. Ag déileáil leis an fhadhb gach lá, bhí a fhios acu nach bhfásfadh aon nódanna ar ais, nach ndéanfadh an corp athriocht ar shú an tsreabháin i bhfeidhm, ach go raibh réimeas bunúsach agus feiceálach romham gach lá agus oíche amach anseo don chuid eile de mo shaol.

Lymphoedema: Advice on Self-management and Treatment , Peter Mortimer, Jacquelyne Todd, agus Jenny Valentine. An leabhar is fearr agus is soiléire ar an toipic seo a fuair mé go dtí seo.

Agus focal buíochais do www.focal.ie don suíomh tearmaíochta atá acu. Bheinn caillte gan é.