Cónaitheacht 2019

Caidé an rud nach bhfeiceann tú ag teacht ná ag imeacht, ach gur féidir a mheilt gan aon agó? Am.
Tá bliain caite agam agam i mo Scríbhneoir Cónaitheach le DCU, ó thús 2019. Dea-chomhartha gur imigh an bhliain sin tharam i bhfaiteadh na súl.

Bhí sé ina chuidiú dom a bheith lonnaithe ar an champas is ciúine den trí champas teagaisc in DCU, Campas na Naomh Uile. Bíodh is gurbh ait liom a bheith san áit ina raibh na hábhair shagairt lonnaithe ann (cliarscoil a bhí ann, agus déarfainn gur dhóichí cónaí a bheith orm, bean, sa naíolann béal dorais, High Park) tá an áit anois ina chuid den ollscoil ar an taobh ó thuaidh den chathair. Fanann an scríbhneoir anois in oifig a chuirtear ar leataobh do chuairteoirí agus do bhaill den fhoireann atá ar scor, ar an tríú hurlár ar bharr an tí. Uaigneach go maith san oíche ... tá ábhar scéil ansin.

Rinne mé go leor le mic léinn agus leis an phobal lasmuigh den ollscoil. Bliain shásúil a bhí ann nó ní mhaireann aon scríbhneoir i bhfolús. Thug mé léachtaí do mhic léinn agus chuir siad saothar cruthaíoch le chéile, cuid de i gcló i Scáthán 2019. D'iarr IMRAM orm gearrscéal a scríobh; foilsíodh Cití na gCártaí le Cois Life; léirigh Raidió na Life dráma raidió agus na scríbhneoirí Myra Zepf agus Seán Ó Muireagáin ag aisteoireacht ann - chomh maith le Seán Mac Seáin ó Bhóthar Seoighe Bhéal Feirste; bhí mé páirteach arís i Liú Lúnasa; foilsiodh Ollchnuasach Focail Eile i bhfoirm chrua sna teangacha éagsúla sna tíortha ina raibh an scéim cónaitheachta ar siúl; d'eagraigh mé ócáidí léitheoireachta le scríbhneoirí náisiúnta agus idirnáisiúnta, agus oíche le ceiliúradh a dhéanamh ar Chois Life; eitilt go dtí An Charraig Fhinn i nDún na nGall le cnuasach nua filíochta Mháire Dinny Wren a sheoladh.  Agus tuilleadh. Bliain ghnoitheach.
Bliain mhaith.

Cití, Kati, Katerina

Tháinig beart sa phost inniu. 'Cití' amuigh i gcló agus ar fáil.

Is fada leabhar ó thús ceapadóireachta (nó smaointeoireachta) go cló. Is faide arís an ceann seo nó d'fhás sé as gearrscéal - ar shíl mé novella a dhéanamh de - a chuir An tUltach i gcló i 2016.

As cuimhní a d'eascair an gearrscéal sin. Cuimhní ar mo mháthair mhór, Máltach a tháinig go hÉirinn i 1918. An Granny i Sráid Rockville i mBéal Feirste a chuir síos chuig an phoitigéir mé le buidéilín beag bídeach ola olóige a cheannach le cur ar a leitís. Salad Cream a chuir gach duine eile sa cheantar ar a gcuid sailéad, agus muide leis. Ach chloigh sí le nós a hóige. Sna blianta sin, ní raibh cannaí ná buidéil mhóra ola olóige le ceannach ón ghrósaeir. Níor ith tú an stuif, théigh tú suas ar spúnóg mhór í, le cipín lasta thíos faoi le doirteadh isteach i do chluais nuair a bhí an chluas sin nimhneach. Leigheas a bhí ann.

Bhí rudaí beaga eile a scar amach ó na mná eile ar an bhóthar í. An dath craicin - dorcha. An mandailín a sheinn sí - agus poirt Iodálacha, poirt as an ghnáth sa cheantar. An cúpla focal Malti a labhair sí linn. Gloine seirí nuair a bhuail mé isteach ar cuairt chuici Dé Domhnaigh ó bhí mé an-óg - i ngan a fhios do mo thuismitheoirí Éireannacha.

Chuir mé na cuimhní seo le scéalta mar gheall ar m'athair mór (a bhí marbh sular rugadh mé) agus le scéalta a d'inis mo thuismitheoirí faoi na laethe a bhí agus iad óg i mBéal Feirste. Is iomaí rud nar athraigh ó shin, faraor.

Agus taighde le seanchas a chinntiú. Agus samhlaíocht...

Turas aislingeach

http://www.coislife.ie/leabhar/159/aisling

Fadó, fadó, is fadó a bhí, sna nóchaidí, bhí mé ag teagasc i scoil táillí. Bhí mná rialta i mbun na scoile, is bhí cailíní ó cheantair rachmasacha ag freastal ar an scoil. Bhí clú ar an scoil as a dtorthaí scrúdaithe agus as a gcuid daltaí a threorú chuig coláistí tríú leibhéil.

Bhí mé díreach i ndiaidh cúpla bliain a chur isteach le scoil cailíní neamhtháillí i gceantar gan mórán airgid acu - an scoil ná na cailíní. Ba mhór an t-athrú é. 

Is cuimhin liom lá amháin i mo shuí sa seomra foirne ag ithe mo cheapairí in éineacht le cúpla múinteoir eile. Bhí muid ag plé difríochtaí suntasacha a thug mé faoi deara idir an scoil 'roimhe' agus an scoil 'nua.' Bhí carranna ag na cailíní 'nua', mar shampla, bhí caighdeán na Gaeilge i bhfad Éireann níos fearr, bhí féidireachta ag na cailíní 'nua' ina dtodhchaí féin nach raibh ach mar aislingí doshroichte ag na cailíní sa seanscoil. Bhí siad spreagtha chun oibre acadúla. Bhí siad in ann íoc as ranganna Dé Sathairn san Institiúid le dul ar choláiste.

'Cuireann rud amháin iontas orm, nach raibh súil agam leis.' a deirim.

'Ó?' a deir múinteoir eile.

'Sea. Níl aon toircheas gan choinne ag aon chailín sa scoil seo, go dtí seo, cibé ar bith. Sa scoil eile, bhí-'

'Ó, a chroí, an dóigh leat gur ag siopadóireacht le Mamaí i Londain a bhí siad nuair a thagann siad isteach i ndiaidh lá scoile as láthair agus a málaí Harrod's ina nglac acu?'

Suíonn tú ansin, ag cur dó agus dó le chéile. Corrchailín ag glacadh lá scoile saor, i scoil a chuireann an-bhéim ar acadúlacht. Tuismitheoirí meánaicmeacha le hacmhainní airgid. Tonn rúnda easpórtála atá ar siúl go fóill, níos mó ná fiche bliain ina dhiaidh sin.

Nuair a léigh mé an chéad chaibidil - íomhánna ann a chuir macallaí láidre den dán le Cathal Ó Searcaigh,  'Maigdiléana',  ag rith thart i mo cheann - bhí mé ar ais sa seomra foirne sin. Bhí aithne agam ar na carachtair seo. Thuig mé a gcás is a náire.

Deir an blurba don leabhar seo go bhfuil ginmhilleadh i measc na mórcheisteanna conspóideacha a phléitear sa scéal seo, ach i ndáiríre, tá ginmhilleadh ag tús, deireadh agus croílár an scéil seo.

É sin ráite, áfach, ní shlogtar an scéal beag ná mór ag ginmhilleadh. Tá go leor eile idir lámha ag Aisling, an cailín óg ar príomhcharachtar í san úrscéal seo. 

Is cuntas é go príomha ar theacht in aois chailín óig. Tá an caidreamh agus an teannas idir an déagóir is an mháthair ina phríomhthéama a ritheann síos tríd an scéal iomlán. Caitheann Aisling go leor dá cuid fuinnimh ag iarraidh neamhspleáchas a bhaint amach óna máthair, Eibhlín, agus tarlaíonn go leor síos tríd an bhliain scoile a ndeachaigh go leor tuismitheoirí agus daoine óga tríd. Tá páirt an chailín deartha go cruinn ag an údar. Tá an mháthair rud beag dubh-agus-bán agus simplithe, agus b'fhearr liom dá mbeadh paistí liatha le feiceáil inti.

Meán Fómhair 2015

 Tá an cló mór agus ní scéal fada é, bíodh is go bhfuil go leor cor agus casadh ann. Níl mórán carachtar ann i ndeireadh na dála ach oiread - mar gheall ar a Deaid bheith ag obair thar lear agus as láthair don chuid is mó den scéal fágtar an pháirc achrainn ar fad ar fad idir iníon agus máthair, agus gan ach cúpla carachtar taca againn leis an scéal a fhorbairt.Níl a fhios agam an fearr úrscéal ná novella a chur air. 

Rud amháin a chuir isteach orm - níl cead ag duine faoi 16 taisteal ina (h)aonair le Ryanair. Agus bíonn pas de dhíth, le dáta breithe air. Léigh an leabhar go bhfaighidh tú amach cen fáth a chuireann sé isteach orm...

Bheadh sé deacair ag aon duine a rá cá seasann an t-údar,  Eilís Ní Dhuibhne ar cheist an ghinmhillte. Cuireann sí an mana 'Taispeáin, ná hinis' i gcrích síos tríd an leabhar. Níl aon bhreithiúnas ná seanmóireacht ar siúl, agus fágtar ag an léitheoir teacht chuig an scéal agus an scéal a chríochnú le cibé luachanna ata acu féin. Ní dóigh liom go ndéanfar aon athrú dearcaidh ar ghinmhilleadh mar gheall ar an leabhar áirithe seo, ach is léargas atá ann ar an turas a dhéanann mná - dosaen acu - gach lá sa seachtain. Go fóill. Cailíní óga ina measc.

Ní fios an mbeidh an leabhar seo ceadaithe isteach sa chlochar a raibh mé ag obair ann, a raibh turas mar seo á dhéanamh ag cailíní scoile ó mo chuid ranganna. Cailíní a shuigh romham agus a luigh isteach ar an tuiseal ginideach ar an Aoine i ndiaidh bheith as láthair ar an Déardaoin. An scoil nár lig 'Dialann Chaoimhe' isteach sa Roinn Gaeilge in ainneoin bheith dea-scríofa agus suimiúil do chailíní. Mar go raibh leid ann go raibh ginmhilleadh ar an tsaol (sic). Ait an mac. Agus níl aon dabht ach go bhfuil an craic ceannann céanna ar siúl sa scoil chéanna inniu, fiche bliain níos moille.

Beidh 'Aisling nó Iníon A' á láinseáil ag ArdMhéara Átha Cliath, Críona Ní Dhálaigh:

 Déardaoin,  29 Deireadh Fómhair 2015

Foras na Gaeilge

7 Cearnóg Mhuirfean

7p.m.

Iarmhír:
14/11/2015
Léirmheas níos iomláine ar fáil ar phodchraoladh Raidio na Life:
 Aon Scéal (9/11/15)
nó
Souncloud > Aon Scéal > (9/11/15)